Kinderrechtencommissaris trekt aan de alarmbel over sancties op school, maar wat is dan wel een goede straf?

Waarover gaat het artikel

1 op 10 klachten die het kinderrechtencommissariaat vorig jaar binnen kreeg, ging over sancties op school.

Scholen en leerkrachten geven te snel zware sancties die niet realistisch zijn. Er wordt vaak ook te weinig gekeken naar wat er áchter gedrag zit, waardoor sancties soms niet terecht zijn, of niet de beste oplossing bieden.
Het kinderrechtencommissariaat roept scholen op om doordachter om te gaan met hun sanctiebeleid.

Er wordt raad gevraagd aan communicatiedeskundige Marit Goossens. Zij organiseert pedagogische studiedagen en helpt scholen structuren uitbouwen met betrekking tot straffen en belonen.

Goosens vindt dat straffen kan. Wanneer er door een leerling ongewenst gedrag gesteld wordt, moet er een grens worden getrokken. Het is echter wel belangrijk om een goede straf te geven.

Waaraan voldoet een goede straf:

• Een goede straf geeft grenzen aan.
• Er moet een verband zijn tussen de straf en het gedrag.
• De straf moet in verhouding zijn met het gestelde gedrag. Geen zware straffen voor een kleine fout.
• Er moet kort op de bal gespeeld worden. Wanneer ongepast gedrag gesteld wordt, moet er snel gereageerd worden. Niet altijd onmiddellijk, want dan wordt er vaak te emotioneel gereageerd. Maar toch zo snel mogelijk, zodat het gedrag nog vers in het geheugen van leerling en leerkracht zit.
• Een straf moet duidelijk, concreet en zinvol zijn. 

 (Droeven, 2009)

Waarom ik specifiek voor dit artikel koos

Toen ik de titel van het artikel zag was ik meteen geprikkeld. Ik ben opvoedster, en straffen en belonen was een complete module in mijn opleiding. Ik vind het persoonlijk erg belangrijk dat, wanneer er een straf gegeven moet worden, het de juiste is. Wat ik echter nog belangrijker vind, is dat we moeten streven naar een klimaat waarin er zo weinig mogelijk straffen moeten worden uitgedeeld. Voorkomen is mijns inziens altijd beter dan genezen, al ben ik me er terdege van bewust dat dat niet altijd mogelijk is.

(MeisterDrucke, z.d.)    

Mijn visie over straffen en belonen

De door Marit Goossens opgesomde kenmerken van een goede straf zijn volgens mij helemaal juist. Het is dan misschien wel 20 jaar geleden dat ik de opleiding volgde, maar dat is toch exact wat ik toen geleerd heb. Toch zag ik tijdens mijn vorige job vaak rare dingen gebeuren. Collega's gaven straffen die absoluut niet in verhouding stonden met wat kinderen uitgestoken hadden, of het verband tussen de misdaad en de straf was ver zoek.

Mijn dochter van (toen) 14, kreeg vorig jaar de eer om haar eerste strafstudie bij te wonen. De reden: vapen in de kleedkamer van de sporthal. Vind ik het terecht dat ze daarvoor naar de strafstudie moet? Absoluut! Wat ik minder nuttig vond was de straf die ze daar moest uitvoeren, namelijk een klaslokaal poetsen. Is dit een geschikte straf voor een vapende minderjarige in de kleedkamer van de sporthal? Mijns inziens niet. Ik had het veel nuttiger gevonden als ze tijdens die uren in de strafstudie eens een opstel had moeten schrijven over de gevaren en de schadelijke gevolgen van vapes. 
Ik heb haar thuis niet nog een straf gegeven. De school heeft haar betrapt en de school heeft gestraft. Zo hoort het ook. Maar ik heb het gesprek over de schadelijke gevolgen wel gevoerd, en haar zelf even wat foto's laten opzoeken. Ik heb ook gezegd dat als ik nog eens merk, zie of hoor dat ze vapet, ik die foto's ga afdrukken en boven haar bed ophangen. Met een vleugje humor wel, maar ze weet dat ik zou durven.

Ik denk dat mijn gesprekje met haar, dat trouwens best vriendschappelijk verliep en absoluut geen straf was, veel meer impact gehad heeft op haar visie over vapen dan het gepoetste lokaal op school. Ze kwam nadien elke dag vertellen over haar vapegedrag en hoe het lukte om te stoppen. Mooie van het hele verhaal is dat ze twee vrienden heeft overtuigd om samen met haar te stoppen.

Nog een andere anekdote uit mijn job als kinderbegeleider. B (11) stelde continue slecht gedrag. Dat ging van brutale antwoorden geven, naar spuwen, speelgoed stukmaken en andere kinderen bewust pijn doen. Ik merkte dat iedereen de hele tijd op hem mopperde en dat op een bepaald punt de momenten waarop hij goed gedrag stelde gewoon niet meer opgemerkt werden. Ik ben dan begonnen met zo weinig mogelijk mopperen en straffen (soms kan het echt niet anders) en positief gedrag te belonen. Een week of  2 later ontstond er een spontaan gesprekje tussen ons. Daarin vertelde hij heel emotioneel dat zijn ouders in een zware scheiding zaten, en dat hij niet meer wist wat hij moest doen. Ik heb geluisterd. Meer niet. Nadien moest ik maar op een bepaalde manier naar hem kijken wanneer hij slecht gedrag stelde, of eens rustig zijn naam noemen en nee schudden. En dat was genoeg.

Beide verhalen geven aan dat probleemgedrag niet steeds om zware straffen vragen. Humor en verbinding kunnen ervoor zorgen dat grenzen aangegeven en gerespecteerd worden zonder dat er iemand blijvende schade van ondervindt. Kan dat altijd? Nee, absoluut niet. Soms loopt het echt de spuigaten uit of is onmiddellijke actie vereist. Maar als je dan straft, zorg er dan alsjeblieft voor dat de straf die je oplegt voldoet aan de 5 kenmerken die Goossens opsomde. Want enkel dan is straffen nuttig. 

Het volledige artikel kan je hier lezen. 

Bronvermelding

  Nws, V. (2024, 14 november). Kinderrechtencommissaris trekt aan alarmbel over sancties op school, maar wat is dan wel een goede straf? vrtnws.be. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/11/14/straffen-op-school/

 Droeven, V. (2009, 29 april). “Fysieke straf kan wel”. De Standaard. https://www.standaard.be/cnt/6s29mjto

 

 MeisterDrucke. (z.d.). Straf op school: Leerling gestraft, met een ezelskap. Epinal afbeelding eind 19e eeuw. MeisterDrucke. https://www.meisterdrucke.nl/fijne-kunsten-afdruk/French-School/926256/Straf-op-school:-Leerling-gestraft,-met-een-ezelskap.-Epinal-afbeelding-eind-19e-eeuw..html