De schaduwkant van hoogbegaafdheid

         'De schaduwkant van hoogbegaafdheid' 

'Veel hoogbegaafden zijn discreet over hun IQ'

Een dubbele titel voor dit artikel, met in beide titels een boodschap die me nauw aan het hart ligt. 

Drie volwassenen, Liesbeth Kennis, Jaspis Mangelschots en Bjorn Claes, getuigen over de woelige weg die ze hebben afgelegd. Ze kregen namelijk pas op latere leeftijd te horen dat ze hoogbegaafd zijn en delen de obstakels waarvoor ze stonden in hun jeugd, maar ook in hun latere leven.

Hoogbegaafd? Dat is toch goed? Dan ben je slim! (het gros van de wereldbevolking, elke dag)

Een misverstand dat ik al ontelbare keren heb moeten weerleggen aan heel veel verschillende mensen. 
Wat is hoogbegaafdheid? Wel, hoogbegaafdheid is om te beginnen al een slecht gekozen Nederlandse term. In het Engels spreken we van 'gifted people', wat al veel beter de lading dekt van wat het eigenlijk allemaal inhoudt. 

Wanneer we spreken van hoogbegaafdheid denken we onmiddellijk aan figuren als Albert Einstein en Steven Hawking. Nu lijdt het geen twijfel dat deze personen hoogbegaafd waren. Hoogbegaafden hebben een hoger IQ, wat vaak leidt tot goed studeren, goede schoolresultaten en geniale wetenschappelijke ontdekkingen. Dat zijn ook de personen en de eigenschappen waar we meteen aan denken als het gaat over dit onderwerp, maar helaas is dat meestal niet hoe het werkt. 

 Het nieuwe academiejaar gaat binnenkort van start. Maken erg slimme studenten dan een vreugdesprongetje? Niet per se, vertellen drie mensen die pas als volwassene ontdekten dat ze hoogbegaafd zijn. ‘Ik heb jarenlang aangemodderd en voelde me vreselijk dom.’ (DPG Media Privacy Gate, z.d.)

 “Aan de universiteit liep het helemaal mis, ik heb jarenlang aangemodderd. Zat ik in de verkeerde richting? Was het te hoog gegrepen? Nu besef ik dat ik nooit had geleerd om te studeren, om door te zetten, maar toen voelde ik me vreselijk dom. Ondertussen vroeg iedereen zich af hoe het mogelijk was dat ik steeds faalde. Ik was toch slim genoeg, waarom deed ik niet harder mijn best? Dat was een vreselijke mindfuck. (DPG Media Privacy Gate, z.d.)

 Als je opgroeit met het gevoel dat je je moet aanpassen om aanvaard te worden, leer je je grenzen niet kennen. Ik wilde alles perfect doen en legde enorm veel druk op mezelf. En opeens zat ik thuis, uitgeput, zonder diploma en met het idee dat ik dat werk niet aankon omdat dat het me te veel stress gaf. (DPG Media Privacy Gate, z.d.)

Een aantal quotes van getuigenissen uit het artikel. Deze mensen hebben het hele plaatje begrepen. Doorheen het hele artikel en de getuigenissen van de verschillende mensen zit één grote rode draad verweven. Ze voelden zich altijd al anders, hoorden nooit echt helemaal ergens bij, en hun beroepsleven is er één van ups en downs. Moeilijkheden op schools vlak, jobhoppen, burn outs of bore outs; het zijn allemaal erg herkenbare gegevens. 

Hoe komt dat zo?

Als hoogbegaafde ben je vaak erg goed in logica en snel probleemoplossend denken. Veel hoogbegaafden hebben, in eerste instantie, al aan een half woord genoeg om te begrijpen waarover het gaat of om te weten wat er van hen verwacht wordt. 

Om iets te leren moeten kinderen (volwassen mensen trouwens ook) door een zogenoemde 'leerkuil' gaan. 

                                                        (Changer, z.d.)

Personen met hoogbegaafdheid hebben de neiging om die kuil over te slaan. Ze springen er vlotjes over en geraken zonder problemen aan de overkant, de kant van succes. Dit kan heel lang goed gaan, tot ze eens echt voor een uitdaging komen te staan. Dat kan je je dan voorstellen als een kloof die veel te breed is, waar je dus niet zomaar over springt. Daar lopen ze vast; en dat kan op verschillende momenten in hun carrière zijn. Punten waar vaak problemen opduiken (maar iedereen is anders) zijn derde en vijfde secundair of de overgang naar hogeschool of universiteit.

Wanneer die problemen zich beginnen te stellen, beginnen mensen aan zichzelf te twijfelen. Vaak weten ze niet hoe ze überhaupt aan studeren moeten beginnen. Ze blijven steken, kiezen een andere studierichting met minder uitdaging, of nog erger; ze vallen uit.

Leidinggevenden vinden het doorgaans vervelend dat ik slimmer ben dan zij. (DPG Media Privacy Gate, z.d.)

Deze mensen komen in hun volwassen leven vaak terecht in een beroepssituatie waar ze veel te weinig uitdaging krijgen. Ze vervelen zich, krijgen het aan de stok met leidinggevenden en vervallen in een burn out of bore out. 

Wat moeten wij als toekomstige leraren met deze informatie?

Het antwoord op deze vraag is voor mij heel erg duidelijk. We moeten ermee aan de slag gaan. Op dit moment is er in het onderwijs heel veel ondersteuning gericht op leerlingen die meer tijd nodig hebben, of waarvoor de leerstof te zwaar is. In de lagere school staat bijvoorbeeld een leger aan zorgleerkrachten klaar om zulke kinderen op te vangen. Naar boven toe is die zorg er amper of soms zelfs niet. Het enige wat in de meeste scholen vaak gebeurt op dit moment is 'springen', een volledig leerjaar overslaan, zodat leerlingen voor meer uitdaging komen te staan. Helaas is dit niet altijd de ideale oplossing. Het is namelijk niet omdat leerlingen cognitief een grote voorsprong hebben op leeftijdsgenoten, dat dat ook op sociaal-emotioneel vlak het geval is. Soms is het overslaan van één jaar zelfs niet genoeg om voldoende uitdaging te garanderen. Maar kan je een kind zomaar twee leerjaren laten 'springen'?

Om leerlingen met hoogbegaafdheid te herkennen is het belangrijk om je hierover voldoende in te lichten en bij te scholen. Ze staan namelijk niet op om te zeggen: Hoi, ik ben X en ik ben hoogbegaafd. Nee, de meeste leerlingen zijn zich hier absoluut niet van bewust. Het is iets dat ze al hun hele leven voelen, dus ze weten niet dat het ook anders kan zijn. Het absolute merendeel van hoogbegaafden voelt zich nergens bijhoren, voelt zich anders en een buitenbeentje. Ze ontpoppen zichzelf tot de perfecte kameleon, en houden hun gedachten voor zich. Als ze ergens supersnel een antwoord of oplossing voor vinden, houden ze die binnen en laten anderen zwoegen. Ze zijn immers al vaker afgerekend op hun manier van denken. En vergis je niet, dat kameleongedrag begint soms al in de kleuterschool.

Puzzelstukjes

Zoals ik helemaal in het begin van dit bericht al prijsgaf ligt dit onderwerp me nauw aan het hart. Zo nauw zelfs dat ik merk dat het merendeel van deze blog meer gaat over hoogbegaafdheid zelf dan over het artikel. Ik kies ervoor om het zo te laten. 

Ik heb twee dochters die dit label gekregen hebben. Dat is niet gemakkelijk geweest. Na veel psychische problemen met de oudste kreeg ik van een leidinggevende in de job waar ik toen aan het werk was de tip om eens naar een hoogbegaafdheidsbureau te gaan met haar. Zij had zelf een hoogbegaafd kind en herkende mijn verhaal. Ik stond er wantrouwig tegenover. Hoogbegaafd? Weet je hoe hard zij moet werken voor al die goede resultaten? Weet je hoe hoog ze de lat voor zichzelf legt?
Maar we volgden, al was het een beetje terughoudend, het advies op. Het intakegesprek was zo herkenbaar dat ik daar terplekke in tranen uitbarstte. Herkenbaar voor Kato, maar ook voor Mart en... voor mezelf.

Tijdens het intakegesprek zei Elke van Intellectum plots: 'Mama, kijk jij ook eens in de spiegel.' Ik geloofde het niet. Ging een beetje ontmoedigd naar huis en las tal van artikels, luisterde podcasts en deed dagenlang niets anders dan opzoekwerk over het onderwerp. En de puzzelstukjes vielen in elkaar. Ze pasten perfect. 

Ik heb dit voor mezelf gehouden. Het is genoeg dat ik het weet en dat ik gebeurtenissen uit het verleden en in de toekomst kan verklaren aan de hand van die diagnose. Maar na het lezen van dit artikel en het schrijven van deze blog, met zweet en tranen (bloed kwam er gelukkig niet aan te pas), ben ik denk ik klaar om uit de kast te komen.

Hoi! Ik ben Els. Ik ben hoogbegaafd en de perfecte kameleon. Ik heb leren zwijgen en toekijken hoe anderen zwoegen op een probleem dat mij heel eenvoudig op te lossen lijkt. Mispak je niet! Ik moet even hard zwoegen als anderen op woordsoorten en zinsontleding. En ik moet kei hard studeren om soms maar net geslaagd te zijn. Ik ben geen Einstein of Hawking. Ik ben gewoon Els. Ik denk snel en leg snel linken en ik heb een absoluut fotografisch geheugen. Maar ik heb ook het volledige traject doorlopen van me dom voelen en afzakken van studierichting naar het aan de stok krijgen met leidinggevenden en maakte het plaatje mooi af door in een burn out te belanden. Een burn out waar ik nog volop aan het uitkruipen ben. 

Wil je hier meer over weten of eens over praten, of herken je jezelf, mag je altijd eens op de koffie komen. Ik ben geen expert in hoogbegaafdheid. Ik ben enkel ervaringsdeskundige over mijn eigen weg en die van mijn kinderen.

Raadpleeg je liever een wetenschappelijke bron, kan ik je deze en deze alvast aanraden. Het artikel vind je hier, maar het is wel betalend. Laat het me even weten als je het toch graag eens leest.

DPG Media Privacy Gate. (z.d.). https://www.demorgen.be/beter-leven/veel-hoogbegaafden-zijn-discreet-over-hun-iq-de-schaduwkant-van-hoogbegaafdheid~bfd23df0/

Intellectum BV. (2024, 20 augustus). Home • Intellectum. Intellectum. https://intellectum.be/

Changer. (z.d.). Beleid (hoog)begaafdheid op de Wingerd. https://cbsdewingerd-ridderkerk.nl/ons-onderwijs/beleid-hoogbegaafdheid-op-de-wingerd/