Als de olifanten vechten

Als de olifanten vechten
Dirk Bracke

'Scar! Hier ligt nog een meisje.'
De commandant keek korzelig op, maar hij beende toch naar Monica.
'We kunnen haar niet meenemen', zei hij kort toen hij even naar het meisje had gekeken. 'Ze zal ons alleen maar ophouden en waarschijnlijk haalt ze het toch niet eens. Kijk maar hoe ze bloedt.'
'Je kunt haar toch niet achterlaten', zei Monica opstandig. 'Ze is voor jou door een kogel geraakt.'
'Niet voor mij', zei Scar. 'Voor Tipu Maleng. Voor Manti Kony.
Voor ons Acholi-volk. Om Oeganda van Museveni te bevrijden.'
'Maar dat kind wil niet sterven. je kunt haar toch niet voor de hyena's achterlaten!' riep Monica uit.
'Als de olifanten vechten, wordt het gras platgetrapt', zei Scar schouderophalend. 'Kom, we moeten verder.'
'Ik wil haar helpen!' snauwde Monica opstandig.
De vuist trof haar op haar neus. Monica deinsde achteruit, ze voelde een felle pijn en proefde meteen daarna bloed op haar lippen. Scar greep haar jurk boven haar schouders vast en sleepte haar mee. Tranen liepen over Monica's wangen. Niet van de pijn, maar van woede en onmacht.
Waarom vochten de olifanten? (Bracke, 2002)

Als keuzeboek, en tevens ook eerste boek voor Nederlands 2, heb ik er eentje uit mijn eigen collectie gekozen. 
Zoals ik al in mijn realitycheck vermeldde, gingen we vroeger elk jaar trouw naar de boekenbeurs in Antwerpen. Mijn broer en ik kregen er dan een budget waarmee we boeken mochten kopen. Vanaf  mijn twaalfde koos ik elk jaar een boek van Dirk Bracke, één van mijn favoriete schrijvers. Zijn boeken lezen als een trein, maar wat hij schreef is niet altijd fijn om te lezen. Sterker nog; zijn verhalen zijn verschrikkelijk en hartverscheurend. Toch bezit hij de kunst om ervoor te zorgen dat je wil weten hoe het verhaal verder afloopt, en sterker nog, je wil het nog een keer opnieuw lezen.

De thema's die Bracke gebruikt voor zijn boeken zijn dan ook niet alledaags. Correctie: ze zijn wel alledaags, maar eigenlijk wil liever niemand erover praten. Zijn boeken zijn controversieel en behandelen onderwerpen van de rand van de maatschappij. Hij deed vooraf steeds uitgebreid onderzoek naar het thema zodat hij enkel juiste informatie meegaf in zijn werk.

Helaas moet ik over Dirk Bracke schrijven in de verleden tijd. Hij bracht zijn laatste boek uit in 2021 en overleed jammer genoeg later datzelfde jaar op achtenzestigjarige leeftijd.

Gelukkig heb ik het genoegen gehad om hem een aantal keer persoonlijk te ontmoeten op het moment dat ik zijn boeken kocht, en de meeste zijn dan ook gesigneerd met een persoonlijke boodschap erbij.

Een greepje uit mijn eigen collectie:

Blauw is bitter                                     1994                kinderprostitutie in de Filippijnen

Het uur nul                                          1996                drugs, aids

Een lege brug                                      1997                autisme, seksueel misbruik

Stille lippen                                         1999                doofheid, drugs

Straks doet het geen pijn meer            2001                seksueel geweld, echtscheiding en incest

Als de olifanten vechten                      2002                kindsoldaten in Oeganda, oorlog

Het engelenhuis                                   2003                bijzondere jeugdzorg, kinderprostitutie

Zij en haar                                            2004                lesbische liefde

Henna op je huid                                  2005                islamcultuur, verliefdheid

Black                                                    2006                straatbendes in Brussel

Over-tijd                                               2007                tienermoederschap

Back                                                     2008                 vervolg op black    

'Als de olifanten vechten' gaat over kindsoldaten in het LRA (Lord Resistance Army (LRA). Het boek vertelt het verhaal van Isaac (15) die door Scar wordt meegenomen uit zijn dorp om soldaat te worden in het LRA. Ook Monica wordt uit haar kostschool ontvoerd door de rebellen en meegenomen naar het kamp. Isaac en Monica worden verliefd op elkaar, maar hun liefde krijgt geen enkele kans. Monica wordt uitgekozen als de derde vrouw van Scar, en niet veel later is ze zwanger. Wanneer Isaac er nog maar over denkt te ontsnappen, keert het leger terug naar zijn dorp waar hij wordt gedwongen voor de ogen van zijn ouders zijn eigen broertje en zusje dood te schieten. Het verhaal gaat verder en je leest over honger, verminking, meedogenloosheid en bruut geweld. De kinderen blijven vechten. Omdat ze niet meer naar huis durven en omdat hen wordt wijsgemaakt dat Tipu Maleng (de Heilige Geest) het zo wil. Kony, de leider van het LRA wordt aan de kinderen voorgesteld als een profeet die rechtstreekse opdrachten krijgt van Tipu Maleng. Door hen te zalven met olie en te zeggen dat ze beschermd worden door Tipu Maleng als ze in hem geloven en in hun handen klappen, zorgen de leiders ervoor dat de kinderen vaak ongewapend recht op de vijand aflopen. Over degenen die sneuvelen wordt gezegd dat ze niet genoeg geloofden.

"Men heeft dan ook alles gedaan om van deze kinderen monsters te maken. Patrick van twaalf had zijn broertje van tien moeten doodsteken met een bajonet omdat hij had geprobeerd te ontsnappen." (De Temmerman, 2002)

In het voorwoord van het boek vertelt Els De Temmerman over haar kennismaking met ontsnapte kinderen uit het Weerstandsleger van de Heer. Ze spreekt over innerlijke littekens, trauma's en aids. Sommigen konden niet meer spreken, anderen weigerden te eten en nog anderen zijn agressief en grijpen bij de minste kritiek naar een stok of een mes om iemand aan te vallen. Allemaal worstelen ze met enorme schuldgevoelens en verafschuwen ze zichzelf.

De boeken van Dirk Bracke zijn uiterst bruikbaar in het secundair onderwijs omdat ze een instap kunnen betekenen naar een moeilijk onderwerp. Door tijdens de lessen Nederlands een tekstfragment te laten lezen, kunnen er dan via begrijpend lezen vragen gesteld worden over het onderwerp zodat de leerlingen er iets over bijleren. De boeken of fragmenten kunnen ook echt een instap zijn naar een gesprek of les over een maatschappelijk moeilijker bespreekbaar thema.

Zoek een boek van Dirck Bracke en laat je onderdompelen. Neem deze wijze raad aan van een groot bewonderaar.